Grzyby w świecie organizmów żywych stanowią jedną z najliczniejszych grup obejmującą ok. 250 000 – 300000 gatunków. Często używana nazwa „pleśnie” to popularny termin określający grzyby strzępkowe, występujące w pomieszczeniach mieszkalnych i biurowych. We wnętrzu budynków mieszkalnych żyje ponad 400 gatunków grzybów pleśniowych. Wyniki wielu badań wskazują, że powietrze w pomieszczeniach jest często nadmiernie zanieczyszczone zarodnikami pleśni. Grzyby pleśniowe należą do pospolitych alergenów uczulających drogą wziewną, wchodzących w skład zanieczyszczeń
powietrza i kurzu i mogą być przyczyną alergii, najczęściej występującej pod postacią nieżytu błony śluzowej nosa i astmy oskrzelowej, a także alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych.
Ponadto, niektóre grzyby, w tym także pleśniowe, produkują mikotoksyny, mające właściwości kancerogenne i neurotoksyczne.
Alergolodzy
wyróżniają grzyby pleśniowe zewnątrz- i wewnątrzdomowe. Pleśnie wewnątrzdomowe pochodzą ze środowiska zewnętrznego, a rozwijają się wewnątrz budynków. Produkują one zarodniki przez cały rok,
a ich wzrost zależy głównie od wilgotności względnej powietrza, która jest głównie uwarunkowana wentylacją, rodzajem materiału budowlanego użytego do budowy, obecnością klimatyzacji oraz izolacją termiczną budynku. Szacuje się, że 25% polskich mieszkań (2,7 mln mieszkań zamieszkałych przez 8 mln osób w Polsce) jest skażonych mikotoksynami i alergenami wydzielanymi przez grzyby pleśniowe zasiedlające materiały budowlane i wykończeniowe. Miejscem rozwoju pleśni stają się także podlewane rośliny, zwierzęta domowe, tapety, zakurzone materace, pluszowe zabawki, a coraz częściej także zanieczyszczone urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne. Pleśnie dobrze rozwijają się także
w dywanach i wykładzinach. Obecność pleśni żyjących w kurzu domowym szacuje się na 5 do 20% jego masy. Grzyby pleśniowe są częstą przyczyną objawów ze strony układu oddechowego, narządu wzroku, skóry oraz układu pokarmowego. Podkreśla się silną zależność pomiędzy przebywaniem w pomieszczeniach z widocznymi pleśniami a astmą oskrzelową, szczególnie u osób z atopią. Stwierdzono również, że dzieci są bardziej podatne na uczulenie przez pleśnie niż dorośli a tym samym bardziej narażone na choroby i objawy wywoływane przez pleśnie.
Szacuje się, że w 25% polskich mieszkań jest skażonych mikrotoksynami i alergenami wydzielanymi
przez grzyby pleśniowe zasiedlające materiały budowlane i wykończeniowe.
Mieszkańcy pomieszczeń zasiedlonych przez pleśnie mogą być także podatni na uczulenia na grzyby. Choroby alergiczne, które mogą być spowodowane uczuleniem na grzyby pleśniowe to między innymi alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa, astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, alergiczne grzybicze zapalenie jamy nosowej i zatok przynosowych czy zmiany skórne. Pleśnie, podobnie jak inne gatunki grzybów mogą także stać się przyczyną zakażeń grzybiczych. Do ich nabycia może dojść drogą oddechową, pokarmową lub na skutek kontaktu i dotarcia przez uszkodzoną skórę.
Zespół chorego budynku
Inne zaburzenia zdrowia wiązane z narażeniem na grzyby pleśniowe to „zespół chorego budynku” (sick
building syndrome, SBS). „Zespołem chorego budynku” określony został katalog subiektywnych dolegliwości zgłaszanych przez pracowników zatrudnionych w nowoczesnych budynkach biurowych. W związku z krytyką nazwy „zespół chorego budynku” zaproponowano termin „building-related illness – schorzenie związane z przebywaniem w budynku” (BRI) na określenie chorób, do których przyczynia się przebywanie w budynkach nieprawidłowo skonstruowanych, źle wentylowanych. Do podstawowych objawów BRI należą zmęczenie, nudności, bóle i zawroty głowy, drażliwość, obniżenie koncentracji uwagi.
Występuje także podrażnienie błon śluzowych oczu, nosa, gardłaczy zaczerwienienie skóry. Jedną z przyczyn mogących wywołać te dolegliwości są toksyczne metabolity lotne wytwarzane przez grzyby
pleśniowe. Nadają one specyficzną woń pomieszczeniom wykazującym nadmierny rozwój pleśni.
Człowiek spędzając 2/3 doby w środowisku mieszkalnym, narażony jest na długotrwałe działanie czynników zanieczyszczających powietrze, w tym drobnoustrojów.
Grzyby w pomieszczeniach mieszkalnych
Pomieszczenia mieszkalne nie są wolne od rozwijających się wielu gatunków grzybów pleśniowych. Mogą pojawiać się one na murach, drewnie, tynku, papierze lub tkaninach. Często występują w miejscach zawilgoceń, zacieków lub na przemarzniętych i zawilgoconych ścianach. Uczulenie na wziewne alergeny występujące wewnątrz pomieszczeń (w tym grzyby pleśniowe) jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju astmy, wyprysku i alergicznego nieżytu nosa. Człowiek spędzając średnio 2/3 doby w środowisku mieszkalnym, narażony jest na długotrwałe działanie czynników zanieczyszczających powietrze, w tym drobnoustrojów. Od wielu lat grzyby pleśniowe stanowią poważny problem w budownictwie i wg szacunków dotyczyć on może nawet 25% wszystkich polskich mieszkań. Szczególnie w przypadku zwiększonej wilgotności i nieprawidłowej wentylacji dochodzi często do nadmiernego rozwoju grzybów pleśniowych na przegrodach budowlanych i negatywnego wypływu na zdrowie mieszkańców. Z tego powodu tak istotny jest wybór suchego materiału na ściany, co minimalizuje wprowadzaną do budynku wilgoć. Materiał na podstawie opracowania: „Skutki zdrowotne ekspozycji na grzyby pleśniowe w budynkach”, Łódź 07.10.2016 Dr hab. n. med. Marta Wiszniewska, Prof. dr hab. n. med. Jolanta Walusiak-Skorupa
Skutki zdrowotne ekspozycji na grzyby pleśniowe w budynkach
Wprowadzenie
Grzyby w świecie organizmów żywych stanowią jedną z najliczniejszych grup, obejmują ok. 250 000
– 300 000 gatunków. Nazwa „pleśnie” to popularny termin określający grzyby strzępkowe, z których najczęściej spotykane należą do trzech gromad: Zygomycota (sprzężniaki), Ascomycota (workowce) oraz Deuteromycota (grzyby niedoskonałe). Grzyby pleśniowe są powszechnie obecne w pomieszczeniach mieszkalnych i środowisku pracy. We wnętrzu budynków mieszkalnych żyje ponad 400 gatunków grzybów pleśniowych. Wyniki wielu badań wskazują, że powietrze w pomieszczeniach jest bardzo często nadmiernie zanieczyszczone zarodnikami pleśni. Grzyby pleśniowe należą do pospolitych alergenów uczulających drogą wziewną, wchodzących w skład zanieczyszczeń powietrza i kurzu. Ekspozycja na grzyby może być przyczyną alergii, najczęściej występującej pod postacią nieżytu błony śluzowej nosa i astmy oskrzelowej, a także alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych. 130 lat temu Charles Blackley po raz pierwszy opisał przypadek pacjenta ze skurczem oskrzeli i bezgłosem po inhalacji zarodników Penicillium. U osób z obniżoną odpornością, grzyby wywołują ciężkie infekcje oportunistyczne, czyli takie, które nie występują
u osób z prawidłową odpornością. Ponadto, niektóre grzyby, w tym także pleśniowe, produkują mikotoksyny, mające właściwości kancerogenne, teratogenne i neurotoksyczne.
Od wielu lat grzyby pleśniowe stanowią ogromny problem w budownictwie, szacuje się, iż dotyczy on 25% wszystkich polskich mieszkań.
Charakterystyka grzybów pleśniowych
Do najważniejszych z punktu widzenia alergologii przedstawicieli grzybów niedoskonałych należą: Alternaria, Aspergillus, Cladosporium, Penicillium i Fusarium. Są to mikroskopijne grzyby: saprofity – rozwijające się na martwej materii organicznej lub pasożytujące na roślinach. Optymalne warunki wzrostu tych mikroorganizmów to wysoka wilgotność powietrza i podłoża, chociaż wiele gatunków charakteryzuje się zdolnością do przeżycia w bardzo suchych warunkach – są to gatunki kserofilne z rodzaju Aspergillus i Penicillium. Zarodniki i konidia pleśni są odporne na brak wody – potrafią w stanie suszy przetrwać wiele lat. Pleśnie to wybitne tlenowce i dlatego wykazują zwykle wzrost powierzchniowy. Źródłem węgla dla tych organizmów mogą być różne związki, czasem zupełnie niedostępne dla innych organizmów. Bogaty aparat enzymatyczny grzybów pleśniowych pozwala na wykorzystanie środowisk bardzo ubogich w substancje odżywcze, takie jak np. tworzywa sztuczne. Zakres temperatury, w którym wykazują zdolność wzrostu to 18 – 32°C, natomiast zakres przeżycia jest znacznie szerszy 6 – 60°C. Ich ciało zwane grzybnią, zbudowane jest z nitkowatych tworów – strzępek. Pleśnie wytwarzają ogromną ilość zarodników, które w środowisku zewnętrznym mogą być przenoszone na odległość tysięcy kilometrów. Bardzo małe rozmiary zarodników
(3-10 mm) powodują, że pleśnie mogą głęboko penetrować drzewo oskrzelowe, co sprzyja uczuleniu dolnych dróg oddechowych. Alergolodzy wyróżniają grzyby pleśniowe zewnątrz– i wewnątrzdomowe. Należy jednak pamiętać, że poszczególne gatunki mogą występować w obu tych środowiskach. W powietrzu atmosferycznym stężenie zarodników grzybów rośnie wraz z temperaturą w maju,
następnie osiąga maksimum w sierpniu, wrześniu i październiku, a w listopadzie gwałtownie spada.
Obserwacje z terenu Polski pokrywają się z wynikami badań z terenów Europy i Stanów Zjednoczonych.
W powietrzu atmosferycznym dominują spory (zarodniki) rodzaju Cladosporium stanowiąc nawet 80%
zarodników, spory rodzaju Alternaria stanowią do 10% wykrywanych zarodników. Pleśnie wewnątrzdomowe pochodzą ze środowiska zewnętrznego, a także rozwijają się wewnątrz budynków. Poziom spor niekiedy przekracza 1000/m³ w powietrzu pomieszczeń mieszkalnych. Rodzaje najczęściej spotykane w tych warunkach to: Penicillium, Aspergillus, Mucor, Rhizopus, Aureobasidium i Cladosporium. Produkują one zarodniki przez cały rok, a ich wzrost zależy głównie od wilgotności względnej powietrza, która jest głównie uwarunkowana wentylacją, obecnością klimatyzacji oraz izolacją termiczną budynku. Szacuje się, że 25% polskich mieszkań (2,7 mln mieszkań zamieszkałych przez 8 mln osób w Polsce) jest skażonych mikotoksynami i alergenami wydzielanymi przez grzyby pleśniowe zasiedlające materiały budowlane i wykończeniowe. W Wielkiej Brytanii oraz krajach skandynawskich wzrost pleśni
występuje w 10% mieszkań. Rezerwuarem (źródłem) pleśni są często podlewane rośliny, zwierzęta domowe, tapety, zakurzone materace, pluszowe zabawki, a także co warto podkreślić, zanieczyszczone urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne. W domach, w których znajdują się dywany na podłogach, wykryto 2-3 krotnie wyższe stężenia rodzajów Aspergillus i Penicillium, niż w domach bez dywanów. Pleśnie bytujące w kurzu domowym mogą stanowić od 5 do 20% jego masy. Obecność kota w domu powoduje znaczne zwiększenie ilości pleśni w pomieszczeniach. Istnieje związek pomiędzy stężeniem grzybów w środowisku wewnątrzdomowym a pogodą – przeważnie najwyższe występuje przy pogodzie wietrznej i wilgotnej, a najniższe w suche słoneczne dni – nie dotyczy to jednak wszystkich gatunków. Uwalnianie zarodników zależne jest od rodzaju grzyba i warunków pogodowych. Niektóre zarodniki tzw. “suche” uwalniane są, gdy powietrze jest suche, a ich stężenie w powietrzu zwiększa się wraz ze wzrostem
prędkości wiatru i zmniejszoną wilgotnością. Najobficiej występują one w czasie dużego nasłonecznienia – należą tu zarodniki rodzajów: Alternaria, Cladosporium, Helminthosporium. Zarodniki “wilgotne”, wytwarzane głównie przez grzyby z klasy Ascomycetes, uwalniane są do atmosfery w czasie opadów deszczu, często w nocy. Stężenie zarodników w środowisku domowym zwiększa się wraz ze wzrostem ich ilości w środowisku zewnętrznym.
Skutki zdrowotne ekspozycji na pleśnie
Choroby alergiczne wywoływane przez grzyby pleśniowe.
W krajach rozwiniętych astma i choroby alergiczne nsą jednymi z najczęstszych chorób przewlekłych. Manifestacja kliniczna alergii na grzyby pleśniowe obejmuje objawy ze strony układu oddechowego, narządu wzroku, skóry oraz układu pokarmowego. Wyniki wielu badań wskazują na istotny związek pomiędzy podwyższonym stężeniem zarodników i antygenów grzybów a występowaniem objawów alergii (Bush, Porntoy 2001). Najczęściej uczulają spory, znacznie rzadziej grzybnia. Szacuje się, że obecność 3000 zarodników Cladosporium herbarum i 100 spor Alternaria alternata w 1 m3 powietrza jest stężeniem progowym, przy którym pojawiają się objawy choroby alergicznej u osób uczulonych na te alergeny.
Pomimo, że zarodniki grzybów pleśniowych są częstym alergenem wziewnym, rzadko obserwuje się izolowaną alergię na grzyby, a na pojedynczy ich gatunek jedynie sporadycznie. Znacznie częściej współistnieje ona z uczuleniem na roztocze i pyłki. Tylko 15% osób z izolowaną alergią na pleśnie ma objawy alergiczne, w porównaniu do 50% uczulonych także na kurz i/lub pyłki. Wyniki badań epidemiologicznych, oceniających występowanie uczulenia na grzyby pleśniowe pozostawiają nadal wiele wątpliwości. Szacuje się, że od 5 do 80% pacjentów z alergią wziewną wykazuje nadwrażliwość na alergeny grzybów. W populacji generalnej dodatnie wyniki punktowych testów skórnych (PTS) z Alternaria alternata i Cladosporium herbarum stwierdzono u 5,9% badanych. U około 10% populacji generalnej stwierdzano obecność alergenowo-swoistych przeciwciał dla antygenów grzybów, przy czym u połowy z tych osób występowały objawy kliniczne. Według autorów amerykańskich, aż 80% ich pacjentów z rozpoznaną astmą prezentuje dodatnie wyniki punktowych testów skórnych z pleśniami. Podkreśla się silną zależność pomiędzy ekspozycją na widoczne pleśnie w pomieszczeniach a astmą oskrzelową, szczególnie u osób z atopią (skłonnością organizmu do reakcji alergicznych). Zaobserwowano również, że dzieci są bardziej podatne na uczulenie przez pleśnie niż dorośli. Częstość uczulenia na grzyby wśród dzieci jest bardzo zróżnicowana: od 1% dzieci uczulonych na Alternaria w Austrii do 50% w USA. Nadwrażliwość na grzyby spada gwałtownie z wiekiem, najprawdopodobniej spowodowane jest wzrostem pamięci immunologicznej, większą produkcją sekrecyjnej IgA przeciwko antygenom grzyba, a w konsekwencji skuteczniejszym usuwaniem spor z dróg oddechowych co wygasza odpowiedź immunologiczną. Choć najczęściej uczulenie jest stwierdzane na Alternaria alternata i Cladosporium herbarum uczulać mogą także inne rodzaje grzybów. Do najbardziej alergizujących wśród drożdży należą Candida albicans, Saccharomyces cerevisiae i Pityrosporum. Alergia zależna od IgE na te gatunki jest szczególnie często manifestowana atopowym zapaleniem skóry, nawet do 70% pacjentów z tym schorzeniem posiada alergenowo swoiste przeciwciała IgE przeciwko tym gatunkom grzybów. Uczulenie na C. albicans stwierdzono u 10% chorych z astmą łagodną i aż u 33% z astmą ciężką. Candida sp. mogą wywoływać także reakcje alergiczne pod postacią pokrzywki i kataru alergicznego.
Do chorób alergicznych, które mogą być spowodowane uczuleniem na grzyby pleśniowe zaliczamy:
alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa, astmę oskrzelową, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
alergiczną aspergilozę oskrzelowo-płucną, alergiczne grzybicze zapalenie jamy nosowej i zatok przynosowych lub zmiany skórne.
Inne skutki zdrowotne narażenia na pleśnie
Grzyby, w tym także pleśnie, mogą powodować zakażenia grzybicze. Nabywane są one drogą oddechową, pokarmową lub na skutek penetracji przez uszkodzoną skórę. Grzybice układowe najczęściej ograniczają się do płuc, ale mogą również dotyczyć wielu innych narządów. Grzyby, które wywołują zakażenia układowe są to albo typowe patogeny lub organizmy powodujące zakażenia oportunistyczne (występują u osób z obniżoną odpornością, zakażenia wywoływane przez drobnoustroje, które u zdrowych osób zwykle nie wywołują chorób). Grupą ryzyka dla zakażeń grzybiczych są osoby z obniżoną odpornością np. chorzy poddawani chemioterapii, otrzymujący leki immunosupresyjne, pacjenci z AIDS lub niekontrolowaną cukrzycą, a także osoby z zaburzeniami hormonalnymi, chorobami zakaźnymi lub w trakcie antybiotykoterapii.
Skutki działania mikotoksyn
Wiele gatunków grzybów wytwarza toksyczne produkty przemiany materii, zwane mikotoksynami, wywierające negatywne efekty zdrowotne. Niektóre pleśnie produkują kilka toksyn, a niektóre toksyny są
produkowane przez więcej niż jeden gatunek grzyba. Szacuje się, że 350 gatunków grzybów wytwarza 400
związków toksycznych. Wykazano, że mikotosyny znajdują się zarówno w zarodnikach, konidiach (rodzaj zarodników grzybów powstających w wyniku rozmnażania bezpłciowego) i strzępkach co stanowi
dodatkowe zagrożenie dla osób narażonych na wdychanie tych cząstek grzyba. Najważniejsze toksyny
grzybów pleśniowych to aflatoksyny, ochratoksyna A, zearalenon, trichoteceny oraz fumonizyny. Toksyny grzybów mogą powodować zaburzenia o charakterze ostrym lub przewlekłym. Aflatoksyny pochodzące z Aspergillus flavus i A. parasiticus są znanymi kancerogenami. Engelhat i wsp. (2002) wykazali na dywanach
pochodzących z wilgotnych, zagrzybionych mieszkań obecność Aspergillus versicolor zdolnego do produkcji
sterigmatocyny. Podobnie Nielsen i wsp. (1999) opisali obecność toksynotwórczych gatunków grzybów
rozwijających się na tapetach w domach mieszkalnych, które wytwarzały m.in. sterigmatocynę, chaetoglobozynę A i C, co może stwarzać zagrożenie dla zdrowia mieszkańców. Aflatoksyny zostały zaliczone w 1993 r. przez WHO-IARC do pierwszej grupy czynników rakotwórczych.
Zespół chorego budynku
Inne zaburzenia zdrowia wiązane z narażeniem na grzyby pleśniowe to „zespół szczelnego budynku” (tight
building syndrome) in. „zespół chorego budynku” (sick building syndrome, SBS). „Zespołem chorego budynku” określamy zespół subiektywnych dolegliwości zgłaszanych przez pracowników zatrudnionych w nowoczesnych budynkach biurowych. W związku z krytyką nazwy „zespół chorego budynku” zaproponowano termin „building-related illness” (BRI, ”schorzenie związane z przebywaniem w budynku”) na określenie chorób pozostających w związku przyczynowym z przebywaniem w budynkach nieprawidłowo skonstruowanych, źle wentylowanych lub nowocześnie urządzonych. Szacuje się, że nawet 60% pracowników zgłasza występowanie co najmniej jednego objawu związanego z pracą, w tym
u 10-25% dolegliwości występują dwa razy w tygodniu lub częściej. W obrębie BRI wyodrębnić można trzy podgrupy zaburzeń zdrowotnych. Specyficzne, zawierające choroby o zdefiniowanym obrazie klinicznym i znanej etiologii (pochodzenia infekcyjnego, immunologicznego i alergicznego), zaburzenia zdrowia niestanowiące wyodrębnionych jednostek chorobowych, ale których wystąpienie można przyczynowo powiązać z określonymi czynnikami chemicznymi lub fizycznymi (np. działaniem tlenku węgla, pól elektromagnetycznych czy promieniowania UV) oraz zaburzenia niespecyficzne zawierające objawy o niejednorodnym i niespecyficznym charakterze (np. podrażnienia skóry i błon śluzowych, bóle głowy, zmęczenie, zaburzenia koncentracji), których czynnik przyczynowy nie jest ściśle określony. Do podstawowych objawów BRI należą zmęczenie, nudności, bóle i zawroty głowy, drażliwość, obniżenie
koncentracji uwagi. Obserwuje się także podrażnienie błon śluzowych oczu, nosa, gardła, a także zaczerwienienie skóry. Jedną z przyczyn mogącą wywołać te dolegliwości są toksyczne metabolity lotne wytwarzane przez grzyby pleśniowe. Nadają one specyficzną woń pomieszczeniom wykazującym nadmierny rozwój pleśni.
Grzyby w pomieszczeniach mieszkalnych
W pomieszczeniach mieszkalnych może rozwijać się wiele gatunków grzybów pleśniowych. Mogą pojawiać się one na drewnie, tynku, murach, papierze lub tkaninach. Często występują w miejscach zawilgoceń,
zacieków lub na przemarzniętych ścianach. W badaniach mikrobiologicznych wykonanych w Łodzi w 80% mieszkań zagrzybionych stan zapleśnienia kształtował się na poziomie aktywnego rozwoju grzybni, powyżej poziomu 105 jtk/100cm2, najczęściej wynosił on 106 lub 107 jtk/100cm2. W 15% badanych mieszkań z widocznymi objawami zapleśnienia stwierdzono normalny stan zanieczyszczenia, to znaczy poniżej 104
jtk/100cm2. W 5% pomieszczeń stwierdzono podwyższony stan zanieczyszczenia, bez aktywnego rozwoju grzybni (na poziomie 104–105 jtk/100cm2). W powietrzu wewnętrznym i na przegrodach budowlanych mieszkań zagrzybionych najczęściej izolowano szczepy z rodzajów: Penicillium sp., Acremonium sp., Aspergillus sp., Cladosporium sp., Alternaria sp. i Mucor sp. Natomiast w powietrzu wewnętrznym mieszkań nie wykazujących oznak zagrzybienia najczęściej izolowano szczepy z rodzajów: Acremonium
sp., Cladosporium sp., Penicillium sp. Uczulenie na wziewne alergeny występujące wewnątrz pomieszczeń (w tym grzyby pleśniowe) jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju astmy, wyprysku (egzemy) i alergicznego nieżytu nosa. Wykazano, że powtarzająca się ekspozycja na alergeny w niskim
stężeniu powoduje nasilenie objawów, nadreaktywność oskrzeli i konieczność stosowania leków u uczulonych osób z łagodną postacią astmy. Mitakakis i wsp. (2000) oszacowali wielkość narażenia na zarodniki grzybów inhalowane podczas codziennej aktywności człowieka. Autorzy podkreślają dużą zmienność osobniczej ekspozycji tj. ilości wdychanych spor nawet wśród członków rodziny zamieszkujących ten sam lokal. Stopień narażenia był silnie związany z poziomem aktywności osobniczej,
był wyższy na zewnątrz niż w pomieszczeniach zamkniętych, nie był związany z wiekiem (taki sam dla dzieci
i dorosłych). Rola ekspozycji na alergeny wewnątrz pomieszczeń w powstawaniu astmy i alergii nadal budzi kontrowersje. Według niektórych badaczy zwiększony kontakt z alergenami pleśni jest ważnym czynnikiem rozwoju astmy i uczulenia alergicznego. Opisywano także większą częstość występowania astmy oskrzelowej w szkołach, gdzie stwierdzono nadmierną wilgotność i porażenie pleśniami. Wbadaniu przeprowadzonym wśród mieszkańców Łodzi astmę oskrzelową stwierdzono dwa razy częściej wśród
mieszkańców pomieszczeń wykazujących nadmierny rozwój pleśni w porównaniu z osobami z pomieszczeń
bez oznak zagrzybienia. Taskinen i wsp. (1999) wykazali że objawy astmy, takie jak świsty i kaszel były częstsze wśród astmatyków ze szkół zagrzybionych w porównaniu z grupą kontrolną. Pomimo, że wpływ ekspozycji na alergeny grzybów w pomieszczeniach mieszkalnych na rozwój uczulenia nie jest do końca wyjaśniony, nie ulega wątpliwości, że u osób już uczulonych z astmą oskrzelową, alergicznym
nieżytem nosa lub atopowym zapaleniem skóry, kontakt z pleśniami nasila objawy i pogarsza przebieg choroby. Obecność pleśni w pomieszczeniach mieszkalnych jest związana z występowaniem objawów astmy i nadreaktywnością oskrzeli a zależność ta jest jeszcze silniejsza wśród osób uczulonych na grzyby. Dodatkowo niektórzy badacze wykazali, że zamieszkiwanie w pomieszczeniach wykazujących nadmierny rozwój pleśni jest związane z częstszym występowaniem infekcji układu oddechowego (zapalenia oskrzeli, zapalenia zatok, przeziębienia), alergicznego nieżytu nosa oraz kaszlu, także nocnego. Autorzy ci jednocześnie nie znaleźli zależności pomiędzy częstością występowania chorób przewlekłych (nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, choroba nowotworowa, choroby układu ruchu) a mieszkaniem w domach porażonych przez grzyby pleśniowe. Także w badaniu mieszkańców Łodzi, osoby zamieszkujące
mieszkania porażone przez grzyby pleśniowe częściej zgłaszały występowanie chorób takich jak: zapalenie płuc, zapalenie spojówek czy pokrzywka w wywiadzie w porównaniu z grupą osób z mieszkań bez oznak zagrzybienia. Potwierdzono zależność pomiędzy częstością świstów, nocnego kaszlu i astmą a wilgocią w mieszkaniach, a obecność pleśni w domach jest czynnikiem ryzyka schorzeń układu oddechowego. Mahmoudi i Gershwin (2000) wykazali, że wilgoć w domu jest silnym czynnikiem promującym rozwój różnych chorób, w tym dolegliwości ze strony układu oddechowego. Dzieci mieszkające w wilgotnych pomieszczeniach zgłaszały bóle głowy, podrażnienie spojówek, blokadę nosa i kaszel. Kilpeläinen i wsp. (2001) wykazali zależność pomiędzy wilgocią w domach a astmą oskrzelową, alergicznym nieżytem nosa, atopowym zapaleniem skóry oraz częstymi przeziębieniami i infekcjami układu oddechowego. Silną zależność obserwowano pomiędzy obecnością widocznych pleśni a występowaniem astmy oraz infekcji.
Warto wspomnieć, że na zawilgoconych przegrodach budowlanych mieszkań może rozwijać się Stachybotrys chartarum wytwarzająca trichoteceny, które mogą m.in. powodować objawy podobne do alergii, czyli dolegliwości ze strony układu oddechowego, zapalenie spojówek, blokadę nosa, podrażnienie skóry i błon śluzowych. W badaniu przeprowadzonym wśród mieszkańców Łodzi dodatnie wyniki punktowych testów skórnych z poszczególnymi gatunkami grzybów pleśniowych
stwierdzono u 17% badanych, w tym u 20% osób z pomieszczeń porażonych przez grzyby strzępkowe i 14% badanych z mieszkań nie wskazujących oznak zagrzybienia. Najczęściej obserwowano nadwrażliwość na Alternaria tenuis i Candida albicans, odpowiednio u 8,2% i 4,9% badanych, rzadziej na Trichophyton 4,1%, Cladosporium 0,8% i podstawczaki 0,8%. Wykazano, że nadwrażliwość na pospolite alergeny
środowiska (szczególnie roztocze kurzu domowego i pyłki traw), obecność kota w domu, występowanie zmian skórnych w wywiadzie, oraz objawów ze strony dróg oddechowych i palenie tytoniu w przeszłości są czynnikami ryzyka nadwrażliwości na grzyby pleśniowe.
Podsumowanie
Człowiek spędzając średnio 2/3 doby w środowisku mieszkalnym, narażony jest na długotrwałe działanie
czynników zanieczyszczających powietrze, w tym drobnoustrojów. Od wielu lat grzyby pleśniowe stanowią
ogromny problem w budownictwie, szacuje się, iż dotyczy on 25% wszystkich polskich mieszkań. Szczególnie w przypadku zwiększonej wilgotności i nieprawidłowej wentylacji często dochodzi do nadmiernego rozwoju grzybów pleśniowych na przegrodach budowlanych i negatywnego wypływu na zdrowie mieszkańców. Z tego powodu tak ważny jest wybór suchego materiału na
ściany, co minimalizuje wprowadzaną do budynku wilgoć.